Ποιος ήταν ο Γιουσουρούμ;

Μοναστηράκι: σε μία πλατεία  τρεις θρησκείες, δυο δόγματα, τρεις ήπειροι

Έγραψε ο Γιώργος  Δαμιανός – διασκεύασε («πείραξε» ανορθογραφίες κλπ. δηλαδή) ο Θ. Κοντάρας.

Αφήνοντας πίσω σας το τζαμί του Τσισταράκη (μα έχουμε τζαμί στην Αθήνα;…) και την παλιά καθολική εκκλησία του Μπονεφάτση (τη σημερινή Παναγία  Παντάνασσα*), μπαίνουμε στο Γιουσουρούμ. Μέσα στο μυαλό μου ο Νικόλας  Άσιμος σιγοτραγουδάει το στιχάκι: «κι εμείς ξεπουλιόμαστε στο Γιουσουρούμ,  για ένα κουστούμ’, για ένα κουστούμ’…», ενώ σκέφτομαι ότι σε κανένα σημείο του πλανήτη δεν αγκαλιάζει τόσο αρμονικά η Ανατολή τη Δύση, όσο στην περιοχή γύρω από το Μοναστηράκι. Δίχως φανφάρες, υστερίες, πατριωτικές κορώνες και αντισημιτικές χυδαιότητες, συνυπάρχουν, χιλιάδες χρόνια τώρα, οι ειδωλολάτρες του δωδεκάθεου (η αρχαία ρωμαϊκή Αγορά και η βιβλιοθήκη του Αδριανού), οι Μουσουλμάνοι (τζαμί του Τσισταράκη - σημερινό μουσείο Λαϊκής Τέχνης), οι Καθολικοί και οι Ορθόδοξοι στην ίδια εκκλησία (την Παναγία Παντάνασσα) και οι Ιουδαίοι, γόνος των οποίων έδωσε το όνομά του στην περιοχή. 

    Πρόκειται για την εβραϊκή οικογένεια του Νώε Γιουσουρούμ ή Γιεσουρούμ, που ήρθε το 1863 από τη Σμύρνη και εγκαταστάθηκε στο Μοναστηράκι ως παλαιοπώλης, μαζί με άλλες οικογένειες ομοθρήσκων του. Ήταν, μάλλον, ένας αξιαγάπητος άνθρωπος που οι Αθηναίοι τον συμπάθησαν και προς τιμήν του ονόμασαν ολόκληρη την περιοχή της πλατείας Αβησσυνίας** ως Γιουσουρούμ. Κάποιος από την οικογένεια των Γιεσουρούμ είχε διατελέσει και πρώτος πρόεδρος του Σωματείου Παλαιοπωλών, που είχε ιδρυθεί το 1922. Η εβραϊκή λέξη  «Γιεσουρούμ» σημαίνει «άνθρωπος του Γιαχβέ, του Θεού».

    Σχετικά με την ονομασία πλατεία Αβησσυνίας (Αιθιοπίας), προέρχεται μάλλον από κάποιους Αβησσυνούς (Αιθίοπες) που κατοικούσαν εκεί ή, κατά μία πιο ρομαντική εκδοχή, επειδή εκεί μοιράστηκε, το 1922,  η ανθρωπιστική βοήθεια από την Αιθιοπία προς τους Μικρασιάτες πρόσφυγες.

    Έτσι, για να μην ξεχνάμε ότι όποιος δέχεται τον ανθρωπισμό, πρέπει και να τον ανταποδίδει.

   Σε κάθε χώρα θα συναντήσετε περιοχές με πραγματική αγορά παλαιών αντικειμένων, όπως στο Λονδίνο το Πορτομπέλο (Portobello), στη Ρώμη την Πόρτα Πορτέζε (Porta Portese), στο Παρίσι την Πορτ ντε Κλινιανκούρ (Porte de Clignancourt). Δυστυχώς, σ’ εμάς ελάχιστα μαγαζιά της περιοχής του Γιουσουρούμ σήμερα μπορούν να θεωρηθούν παλαιοπωλεία. Τα περισσότερα είναι καταστήματα τουριστικών ειδών ή εξειδικευμένη (και φτηνή) αγορά ρουχισμού.
Πάντως,  όταν ακούτε τις λέξεις Αρχαία Αγορά, βιβλιοθήκη του Αδριανού, τζαμί Τσισταράκη,  καθολική εκκλησία του Μπονεφάτση, Παναγία  Παντάνασσα, Εβραίος Γιεσουρούμ, Αβησσυνία, Γύφτικη Πόρτα του τείχους του Χασεκή, θα νομίζετε ότι όποιος τα είδε όλα αυτά είναι σίγουρα  κοσμογυρισμένος. Στην πραγματικότητα, αυτός ο μυθικός κόσμος ανοίγεται μπροστά σας, καθώς βγαίνετε από τον σταθμό του ηλεκτρικού στο Μοναστηράκι.

    Αν δεν είναι κοσμοπολίτικη τούτη η πλατεία, τότε ποια είναι; Μήπως το νεοπλουτίστικο κιτσαριό των “ανοιχτών αγορών”;

* Παντάνασσα (γενική της Παντανάσσης): η βασίλισσα των πάντων, σύνηθες προσωνύμιο της Θεοτόκου. Ετυμολογείται από τις λέξεις πας (παντός) + άνασσα (<άναξ). Στο αρσενικό απαντάται και Παντάναξ: ο Θεός, ο Άρχοντας των πάντων.

** Αβησσυνία: αραβική ονομασία της Αιθιοπίας, από την λέξη χαμπές: μικτός, συρφετός πολλών εθνών. Η λέξη Αιθιοπία είναι ελληνικής ετυμολογίας: αρχαίο αίθω (λάμπω, καίω - παράβαλε τις λέξεις αιθάλη, αίθουσα, Αίθρα, αίθριος) + όψις > Αιθίοψ (μαυριδερός, ηλιοκαμένος) > Αιθιοπία.